Сізді артық салмаққа итермелейтін жасырын қауіп: «Тамақ шуы» деген не?

Қарапайым тілмен айтсақ, бұл – миымыздағы фондық «шу». Ол бір иістен, дәмнен немесе тіпті әлеуметтік желідегі жарнамадан басталып, ұзаққа созылады. Нәтижесінде адам артық тамақ жейді немесе денсаулығына зиян әдет қалыптастырады.

Неліктен қауіпті?

• Артық калория – ағзаға қажетсіз энергия жиналып, семіздікке әкеледі.
• Тәтті мен фастфудқа тәуелділік – миымыз ләззат гормонына (дофамин) үйреніп, қайта-қайта соны іздейді.
• Дұрыс емес әдеттер – тамақтану мәдениеті бұзылып, спорттағы нәтижелер төмендейді.

Әлеуметтік желідегі тренд пен жасырын қауіп

TikTok пен Instagram-да #foodnoise хэштегі трендке айналды. Бір жағынан жақсы – адамдар бұл тақырыпты талқылайды. Бірақ қауіпті жағы да бар: кейбір блогерлер «тамақ шуы» үшін дәрі-дәрмек (мысалы, Ozempic) ұсынуда. Бұл дәрі негізі диабетке арналған, алайда кейбіреулер оны арықтау үшін пайдаланып жүр. Мұндай тәсіл дәрігер кеңесінсіз қолданылса, денсаулыққа зиян.

Тамақ шуын қалай басқаруға болады?

1. Дұрыс тамақтану әдетін қалыптастыру

• Әр тамақты асықпай, дәмін сезініп жеу.
• Талшыққа бай тағамдарды көбірек тұтыну: көкөніс, дәнді дақылдар, бұршақ тұқымдастар.
• Ақуызға басымдық беру: жұмыртқа, балық, тауық еті, ірімшік.
• Қант пен фастфудты минимумға дейін азайту.

2. Спорт – ең жақсы дәрі

• Жүгіріс, жүзу, велосипед, йога сияқты спорт түрлері миды тынықтырады.
• Физикалық жаттығу кезінде дофамин мен эндорфин бөлініп, тәттіге деген «құштарлық» азаяды.
• Әр жаттығудан кейін ағза табиғи жолмен «қанағат» сезімін алады.

3. Психологиялық тәсілдер

• Майндфулнесс (mindfulness): тамақ жегенде тек сол сәтке назар аудару. Телефонды, теледидарды өшіріп, жай ғана тамаққа көңіл бөлу.
• Стресті басқару: көбіне тамақ шуы – эмоционалды күйзелістен туады. Демалу, тыныс алу жаттығулары көмектеседі.
• Ұйқы: жеткілікті ұйықтамаған адамда аштық гормоны (грелин) артып, артық ойлар пайда болады.

4. Режим құру

• Күнделікті 3 негізгі және 2 жеңіл тамақ ішу.
• Тамақ арасында көп уақыт қалдырмау – өйткені ұзақ үзіліс миды тамақ жайлы ойлауға итермелейді.
• Спортшыларға жаттығудан кейін ақуызды тамақ ішу ұсынылады, ол бұлшық етті қалпына келтіреді әрі ұзаққа дейін тоқтығын сақтайды.

5. Мақсат қою

• Мақсатсыз адам кез келген азғыруға берілгіш келеді.
• Артық салмақ тастау, марафонға қатысу, фитнес жетістігі сияқты мақсаттар тамаққа деген көзқарасты өзгертеді.

Тамақ шуы – аштықтың белгісі емес, миымыздың ойыны. Оны жеңудің жолы бар: дұрыс тамақтану, спорт, тәртіп және позитивті ойлау. Егер сіз спортпен шұғылданып, пайдалы тағамға мән берсеңіз – тамақ шуының ықпалынан құтыласыз.